Op drukke dagen rijden 2.000 tot 2.500 touringcars door de Amsterdamse binnenstad. De luchtkwaliteit, de leefbaarheid en de veiligheid zijn in het geding. Met de explosieve groei van het dagtoerisme in oude binnensteden kunnen we gerust spreken van: ‘Help, we created a monster!’.
De ambitieuze Amsterdamse plannen voor een bereikbare binnenstad, met meer veiligheid, ruimte voor voetgangers en fietsers en een betere luchtkwaliteit zijn niet haalbaar als de gemeente en het stadsdeel Centrum, samen met de ondernemers, niet snel iets doen om de touringcars aan te pakken. Daarbij valt veel te leren van de de soms vallen, en vaak ook weer opstaan, aanpak bij stedelijke distributie.
Maak onderscheid
De touringcarpassagiers leveren maar 6% op van alle toeristeninkomsten. In het ATCB-rapport uit 2011 over de economische waarde van de dagjesmensen en touringcars is hierover geen misverstand. Ze besteden echter veel minder dan de congresgangers, toeristen die in een hotel verblijven of gasten op een cruiseschip. De vraag is of de lusten en lasten wel eerlijk zijn verdeeld. Als dat niet zo is, dan moet je klantsegmenten onderscheiden en de service daarop afstemmen. Wie zijn je waardevolle klanten? En, wat verdienen die klanten?
Bij het dagtoerisme moeten gemeenten vaker kiezen voor kwaliteit: welke doelgroepen leveren nu echt waarde op voor de stad? En, hoe kunnen andere doelgroepen buiten het drukke centrum worden afgehandeld? De overstappers naar bussen voor de Keukenhof en Volendam hebben niets in het Amsterdamse stadshart te zoeken, toch? Hoe voorkom je Venetiaanse toestanden in de oude binnenstad en de grachtengordel?
Ervaring bij de bestaande touringcarhaltes bij het Victoria Hotel en het Barbizon hotel is dat bussen er op drukke dagen twee rijen dik wachten, met hun ronkende motoren aan vanwege de airco, met wildplassers en horden schreeuwende toeristen op de stoep die afval en peuken achterlaten en kleine criminaliteit. De concentratie van touringcars rond het Stationsplein is tot ver in het toch al zo drukke centrum merkbaar. Meer spreiding van toeristen in de stad is daarom nodig.
Touringcarbeleid
Het touringcarbeleid 2012-2020, de lange termijn visie van de gemeente Amsterdam, kent goede uitgangspunten voor de categorisering van touringcars, de halteerplekken buiten het centrum, het onderscheid tussen bufferplaatsen en ophaalplaatsen, de handhaving op halteerplekken en de voorkeursroutes. Daar is duidelijk met een logistieke bril naar gekeken. Het lijkt erop dat de uitvoering van het touringcarbeleid 2012-2020 ergens is vastgelopen in de ambtelijke molens. Er is geen continuïteit in beleid. Dat is jammer, ook voor de ondernemers die geen idee hebben waar het nu heen gaat.
Schonere technologie
Het is bizar dat de transportsector aan de schoonste voertuigeisen moet voldoen, terwijl touringcars zowel in aantal als in verouderde technologie steeds meer bijdragen aan de slechte luchtkwaliteit in de binnenstad. Een milieuzone voor touringcars is dan toch de aangewezen weg om de sector te verschonen? Gelijke monniken, gelijke kappen.
In 2015 moet Amsterdam aan de Europese richtlijnen voor luchtkwaliteit voldoen. Inmiddels is bekend dat de luchtkwaliteit slechter is dan verwacht en extra maatregelen nodig zijn. Meerdere gemeenten, waaronder Amsterdam, zetten ambitieus in met hun deelname aan het project Green Deal 0-Emissie Stadslogistiek. Dit project heeft als doelstelling uiteindelijk 0-Emissie in de stedelijke omgeving in 2050 te bereiken. De Nederlandse touringcarsector zou kunnen deelnamen aan dit project en zo versneld verschonen.
Minder en slimmer
Nieuwe technologie en planningsconcepten kunnen leiden tot minder bussen in de stad met kortere verblijfstijden. Het goederenvervoer laat zien dat ze hiermee ‘lean and green’ resultaten bereiken bij stedelijke distributie.Dan moeten ondernemers in de sector wel meer samen werken. Hier ligt een taak voor de branche-organisatie KNV-bus. Ik kan me overigens niet voorstellen dat de sector op dit moment niet bezig is met na te denken over schonere motoren, meer samenwerking in de sector en een betere planning van capaciteit (als is het maar vanwege het aanstormende personeelstekort bij chauffeurs).
Sneller
De chauffeurs moeten een route-advies op maat krijgen, op basis van de bestemming van hun gasten, de verwachte verkeerssituatie en eventueel ook de actuele luchtkwaliteit. Amsterdam heeft veel kennis en ervaring met dynamisch verkeersmanagement en intelligente transportsystemen. Alle touringcars moeten beschikken over ‘connected navigation’. De bus mag pas vanaf een bufferplaats, in bijvoorbeeld Zeeburg, de binnenstad in als er ook echt ruimte is voor in- en uitstappers. De Verkeercentrale in Amsterdam kan dit prima regelen.
Vlotter
Er is veel te doen over de voorkeurroutes en halteerplekken voor de touringcars in het centrum. Het stadsdeel heeft de besluitvorming hierover door een ‘gelegenheidscommissie’ laten uitwerken op een enkel A4-tje. De toeristensector geeft zelf aan niet in deze plannen te geloven. Er liggen daarom alternatieve plannen van de ondernemers zelf bij de Prins Hendrikkade tegenover het Victoriahotel. Een voordeel van deze plannen is dat de touringcars straks niet over de toch al overbelaste stadshartlus hoeven te rijden.
Met het overhaast genomen Verkeersbesluit van maart 2013 is de verkeersdoorstroming niet gegarandeerd en daarmee de veiligheid voor andere weggebruikers in het geding. Canal Bike ondernemer Felix Guttmann stelt in de inspraaknota over de Rode Loper: ‘Ondernemers gaan niet met oplossing akkoord, het probleem wordt over heg gegooid. De plekken bij Barbizon moeten er zeker komen, maar zijn volstrekt onvoldoende om de bereikbaarheid van rederijen, winkels, horeca en excursiebedrijven te garanderen. Dit resulteert in halteren op de weg. De plekken zijn wel van belang, maar niet als compensatie voor het Damrak. Ze zijn een deel van de compensatie voor de wegvallende plekken op het Prins Hendrikplantsoen. Bovendien moeten er meer touringcarplekken komen’.
Er moet alsnog een zorgvuldige afweging van alternatieven plaats vinden, waarbij bewoners en ondernemers uit de buurt wel mogen meepraten.Na zoveel jaren wachten op de Noord-Zuidlijn doet een jaartje meer nadenken en plannen er echt niet toe, als daarmee een betere oplossing wordt bereikt.
Beter geregeld
Er worden nu geen eisen gesteld aan de touringcarchauffeurs die Amsterdam in rijden. Touringcarbedrijven zouden moeten voldoen aan een aantal eisen voordat zij in Amsterdam mogen rijden; de inzet van schone en stille bussen en een gedragscode over het aan- en uitzetten van de motor en radio. Deze spelregels bestaan al voor het vrachtverkeer. De chauffeurs zouden Nederlands moeten spreken, zodat ze verstaan wat agenten en verkeersregelaars zeggen. Communicatie is nu niet mogelijk.
De gemeente kan overwegen alleen bij het Stichting Keurmerk Touringcarbedrijf aangesloten busondernemingen toe te laten in de binnenstad. Hiermee kunnen die touringcarbedrijven zich duurzaam onderscheiden in de markt. Met een vignettensysteem gaat ‘de vervuiler ook echt betalen’. Met dit systeem kan de gemeente ook de handhaving beter regelen: ‘three strikes, out’.
Gastvrijer
Tenslotte, geen enkel plan werkt als de bezoekers er niet beter mee worden bediend. Vrienden uit Canada hebben afgelopen Pinksteren een uur vast gezeten in een Keukenhofbus die muurvast zat in het verkeer op het Rokin. Ze mochten er niet uit. Ontwikkel daarom voor de bezoeker vervoersdiensten in Amsterdam die hem of haar gastvrij, snel, betrouwbaar, veilig, plezierig en goed geïnformeerd van A naar B brengen. Gemak moet het uitgangspunt zijn. Laten we ze ook verleiden tot het gebruik van schonere transport. Dat kunnen ook de fiets en de benenwagen zijn.
Handhaven
Het Stadsdeel Centrum in Amsterdam beroept zich bij de plannen voor de touringcars op handhavers. De door de sector ingeschakelde stewards werken niet ‘s avonds en ook niet buiten het toeristenseizoen. Ze werden voorheen gefinancierd door het bedrijfsleven via Amsterdam City. Echter, de financiering van het stewardproject na 2013 is niet geregeld en de gemeente wil er niet aan meebetalen.
Boeiend is dat wethouder Wiebes bij de Raadscommissie VVL op 5 september 2013 nog een betere aanpak van de handhaving touringcars toe heeft gezegd naar aanleiding van vragen van SP, D66 en Groen Links. Maar, het Stadsdeel Centrum heeft per 30 september het stewardproject gewoon gestopt, zonder ook maar even de bewoners en ondernemers in de buurt, of zelfs even de wethouder, daarover te informeren.Taxi’s en touringcars houden zich dus nu echt nergens meer aan en staan dag en nacht met draaiende motoren op de halteerplekken. Hoezo continuïteit in beleid?
Betrek de bewoners erbij
Amsterdam City, en het Stadsdeel Centrum, hebben bij hun laatste evaluatie geen enkele bewoner of ondernemer uit de buurt gevraagd. Voorzitter Willem Koster van Amsterdam City stelt over het stewardproject: “Als opdrachtgever zijn wij erg tevreden over het verloop van het project. De aanwezigheid van de stewards en hun adequate optreden zorgen voor een wereld van verschil. Gastvrijheid in plaats van chaos. De stewards helpen ook groepen toeristen veilig over te steken over het drukke fietspad. Soms staan er meer dan 500 mensen bij Hotel Victoria op de stoep. Dit project kent daarom alleen maar winnaars: de toeristische ondernemingen, de touringcarbedrijven, de toeristen en de gemeente Amsterdam’.
De bewoners weten beter. Er zijn niet alleen maar winnaars… De communicatie over het touringcarbeleid met bewoners en ondernemers vergt veel meer aandacht. Het draagvlak wordt steeds kleiner. De stadsbestuurders lijken het contact met de belangrijkste stakeholders in de stad volledig kwijt te zijn geraakt.Het is natuurlijk dieptriest dat het (Groen) linkse stadsdeelbestuur zelf niet veel eerder de leiding heeft genomen bij de aanpak van de touringcars in de Amsterdamse binnenstad.
Dit dossier is niet ‘in grote stappen snel thuis’. Als het stadsdeel en de gemeente er samen de schouders onder zetten, in plaats van naar elkaar te wijzen en stelselmatig de bewoners af te serveren, dan moeten volgend jaar de eerste resultaten te zien zijn. Op 8 november ontmoeten experts, ondernemers, ambtenaren en bewoners elkaar in Hotel De L’Europe om te praten over logistieke oplossingen. Het is een eerste lichtpuntje in een uit de hand gelopen dossier.
Leren van stedelijke distributie?
Wat kan de touringcarsector leren van stedelijke distributie?
- Stel de waardevolle consument centraal bij de ontwikkeling van vervoersdiensten.
- Zet in op samenwerking in de sector: bundel! Meer doen met minder…
- Kies voor schone, duurzame, stille en veilige technologie.
- Zet in op geavanceerde ‘connected navigation’ en intelligente transportsystemen.
- De overheid moet voor continuïteit in beleid (prioriteiten, infrastructuur, verkeersmanagement en handhaving) zorgen, waarbij aandacht is voor alle belanghebbenden in de stad.
- Houd oog voor de veranderende omgeving: wat vandaag ‘okay’ is, is morgen ‘not done’.
- Niet in de laatste plaats: neem al sector zelf het initiatief! Anders moet je voor elke stad iets anders bedenken…
Mijn straat is nu officieel een ‘rochelroute‘. En, daarmee ben ik niet blij. De stadsvervoerders hebben ingezien dat ze daaraan iets moeten doen. Het is nu ook de buurt aan de andere partijen die in onze stad werken!